عکاسی 360 درجه و تور مجازی (بخش نهایی)
از سلسله مطالب مربوط به عکاسی 360 درجه و ساخت تور مجازی، در دو بخش قبلی به تاریخچه عکاسی پاناراما و همچنین نحوه عکاسی 360 درجه با دوربینهای DSLR پرداخته شد . بخش نهایی به مرحله ساخت، پردازش و خروجی گرفتن یک عکس 360 درجه توسط نرم افزار میپردازد.
نرم افزارهای مورد نیاز
از ابتدا تا انتهای ساخت یک عکس 360 درجه نرم افزارهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند. این نرم افزارها به طور کلی به دو دسته تقسیم میگردند.
- دسته اول نرم افزارهایی هستند که برای اصلاحات اولیه یک عکس همچون رنگ، نور، کلوین و دیگر شاخصهای تدوین عکس از آنها استفاده میشود. در حال حاضر نرم افزارهای زیادی در بازار موجود است که اینگونه خدمات را به کاربران ارائه میدهند. از پرکاربرد ترین نرم افزارهای این دسته میتوان از نرم افزارهای تدوین عکس ادوبی (ADOBE) نام برد. در این مقاله از دو نرم افزار لایت روم (Lightroom) و نرم افزار فتو شاپ (Photoshop) استفاده میگردد.
- دسته دوم نرم افزارهایی هستند که از آنها برای ادغام کردن عکسها و خلق یک عکس پاناراما کروی 360 درجه و ساخت تور مجازی از آنها استفاده میشود. نرم افزارهایی که این گونه خدمات را ارائه میدهند نیز بسیار زیاد میباشند. در این مقاله از دو نرم افزار Kolor Autopano giga جهت ادغام عکسها و خروجی گرفتن عکس 360 درجه و همچنین نرم افزار Pano2VR جهت تصحیح عکس 360 درجه و ساخت تور مجازی استفاده میشود.
مراحل نرم افزاری ساخت یک عکس 360 درجه
- پردازش عکسها و خروجی گرفتن آنها از طریق نرم افزار Lightroom
- ادغام عکسها و خروجی گرفتن عکس 360 درجه از طریق نرم افزار Kolor Autopano giga
- پردازش و تصحیح مشکلات عکس 360 درجه از طریق نرم افزار Photoshop
- تصحیح نهایی از طریق نرم افزار Pano2VR به همراه نرم افزار Photoshop
پردازش عکسها و خروجی گرفتن آنها از طریق نرم افزار Lightroom
همانطور که قبلا ذکر گردید، این مقاله برای هنرجویانی به نگارش درآمده است که آگاه بر آموزشهای پایه عکاسی میباشند و اطلاعات کافی برای استفاده از نرم افزارهایی مثل Lightroom و Photoshop را برخوردار هستند. بنابراین در این مرحله فقط به نکات کلیدی اشاره کرده و از توضیحات بیشتر صرف نظر میشود.
ابتدا عکسها را وارد نرم افزار Lightroom کرده و وارد پنجره Develop شوید.
در پنجره Develop ابتدا اولین عکس را انتخاب کرده و مراحل پردازش عکس را انجام دهید.
توجه داشته باشید که در این مرحله حتما تنظیمات White Balance در حالات As Shot یا Auto قرار نگیرد و به صورت Custom باشد و اعداد Temp و Tint به صورت دستی اعمال گردد. میتوان متناسب با کلوین رنگی مناسب عکس، یکی از گزینه های پیش فرض نرم افزار مانند Daylight ,Shade ,Tungsten, Fluorescent یا Flash را انتخاب کرد.
در این مرحله از ویرایش به هیچ وجه از پنجره های Crop Overlay, Lens Corrections, Transform, Effects استفاده نکنید.
سپس همه عکسها را انتخاب کرده و با دکمه Sync همه آنها را همگام سازی کنید (synchronize)
به پنجره Library بازگشته و از طریق دکمه Export اقدام به گرفتن خروجی از همه عکسها کنید.
توجه داشته باشید که با کیفیت ترین فایل خروجی ممکن فرمت TIFF میباشد. اما از آنجاییکه در مراحل بعدی ممکن است برای آن دسته از هنرجویانی که از کامپیوتر هایی با پردازش گر ضعیف استفاده میکنند فرمت TIFF در رندرینگ Rendering مشکل به وجود آورده و باعث کندی کار گردد، لذا میتوان فرمت JPG را برای خروجی انتخاب کرد. بهتر است جهت بدست آوردن بالاترین کیفیت در عکس نهایی، تنظیمات خروجی را در بالاترین سایز ممکن و رزولوشن 300 DPI تنظیم کرد. بعد از اتمام کار، در صورت نیاز سایز و حجم فایل را میتوان کوچک کرد.
ادغام عکسها و خروجی گرفتن عکس 360 درجه از طریق نرم افزار Kolor Autopano giga
نرم افزار Kolor Autopano giga را باز کنید.
صفحه نخست این برنامه دارای دو بخش مجزا در سمت راست و سمت چپ میباشد. بخش سمت چپ مربوط به عکسهای ورودی است که وارد کردن عکسهای گرفته شده به نرم افزار از این طریق انجام میگیرد.
بخش سمت راست مربوط به نتیجه نهایی ادغام عکسها یعنی عکس پاناراما نهایی میباشد که تدوین عکس پاناراما از این طریق انجام میگیرد.
برای وارد کردن عکسها به برنامه ابتدا در پوشه ای که عکسهای خروجی گرفته شده از برنامه لایت روم در آن ذخیره شده است رفته و همه عکسها را انتخاب کنید و آنها را به داخل برنامه بکشید یا اصطلاحا درگ (Drag) کنید. همانطور که در تصویر زیر مشخص است میتوان وارد کردن عکسها را از طریق پنجره Select Images نیز انجام داد و عکسها را وارد نرم افزار کرد.
برنامه Kolor Autopano giga برای ساخت هر گونه عکس پاناراما طراحی و ساخته شده است. این برنامه برای ادغام و ساخت عکس پاناراما احتیاج دارد تا به اطلاعاتی از جمله نوع دوربین، اندازه سنسور، فاصله کانونی لنز و نوع لنز دسترسی داشته باشد تا از آن طریق با درج ضریب مناسب، عکس نهایی پاناراما را بسازد. این مشخصات در فایل Exif عکسها درج میشود و نرم افزار از طریق این مشخصات به طور خودکار، تنظیمات پیش فرض را اعمال میکند. توجه داشته باشید چنانچه از لنزی استفاده میکنید که مشخصات آن برای دوربین تعریف شده است. فقط کافی است با کلیک بر روی دکمه سبز رنگ Detect که در بالای سمت چپ نرم افزار موجود است، وارد مرحله بعد شویم. اما چنانچه از لنزی استفاده میکنیم که مشخصات آن برای فایل مخفی Exif عکسها نامشخص میباشد، باید به صورت دستی این مشخصات را وارد برنامه کنیم. برای بهتر مشخص شدن لطفاً به مثال های زیر توجه کنید.
مثال 1: تمامی مشخصات لنز به درستی درج میشود
در این مثال از یک دوربین Canon 6D و همچنین لنز EF 8-15 mm برند کانن استفاده شده است. وقتی عکسها را وارد برنامه میکنیم با زدن دکمه Image Properties با باز شدن پنجره ای، مشخصات فنی دوربین و لنز کاملا درست درج گردیده و احتیاج به هیچ گونه تغییراتی نیست. زیرا مشخصات فنی لنز EF 8-15 mm برند کانن روی فایل Exif عکس موجود بوده و نرم افزار از همین طریق اطلاعات این لنز را گرفته و لحاظ میکند و دیگر احتیاج نیست که آن را تغییر دهید.
مثال 2: مشخصات لنز اشتباه درج میگردد
در این مثال از یک بدنه دوربین Canon 7D و همچنین لنز 8 mm برند Samyang استفاده شده است. از آنجاییکه مشخصات این لنز برای دوربین شناخته شده نیست لذا پردازش گر بدنه دوربین قادر به شناسایی این لنز نبوده و هنگام عکسبرداری مشخصات لنز را به اشتباه در فایل Exif درج میکند.
مثال 3: تصحیح مشخصات لنز
چنانچه مانند مثال شماره 2 از لنزی استفاده میگردد که مشخصات آن در فایل Exif درج نشده است میبایست به صورت دستی این مشخصات را وارد پنجره Image Properties کنیم. برای این کار ابتدا فاصله کانونی را (که در اینجا لنز 8 میلیمتری است) در پنجره Focal length وارد کرده و سپس در پنجره Lens type گزینه Fisheye را انتخاب کنید و دکمه OK را کلیک کنید. مشخصات لنز برای برنامه تعریف میگردد و فایلها آماده ادغام شدن در یکدیگر هستند.
اکنون فایلها جهت تبدیل شدن به یک عکس 360 درجه آماده ادغام شدن هستند. روی دکمه سبز رنگ Detect کلیک کنید.
برنامه پردازش را آغاز کرده و شروع به ساختن عکس پاناراما میکند. بعد از چند لحظه عکس 360 درجه در سمت راست صفحه نرم افزار ظاهر میگردد. اکنون با زدن دکمه Edit وارد مرحله بعد شوید.
با زدن دکمه Edit صفحه جدیدی باز میگردد. صفحه جدید پنجره ویرایش عکس 360 درجه است. بالای این پنجره یک نوار ابزار وجود دارد که به وسیله آن ابزارها میتوان تا حدود زیادی اشکالات عکس را برطرف کرد.
توضیحات دقیق همه ابزارهای این صفحه به صورت نوشتاری کاری سخت و پیچیده میباشد و مدیای ویدیو جهت توضیحات تکمیلی الزامی خواهد بود. از آنجاییکه این مقاله قصد دارد که به مراحل بعدی کار با نرم افزار Pano2VR هم بپردازد. لذا از توضیحات بیشتر در باره همه نوار ابزارهای این صفحه صرف نظر کرده و فقط به چگونگی خروجی گرفتن عکس نهایی میپردازد. هنرجویان به راحتی میتوانند با کمی آزمون و خطا، تحقیقات بیشتر و شرکت در کارگاه های تخصصی تکمیلی با کار کرد های این ابزارها آشنا شوند. کارکرد این نوار ابزار به راحتی قابل درک است. به طور کلی میتوان گفت که هر چقدر نکات اصولی گفته شده در مقاله دوم را در هنگام عکسبرداری با دقت بیشتری مراعات کنید، در این مرحله احتیاج کمتری به ویرایش عکس 360 درجه خود خواهید داشت.
خروجی گرفتن عکس 360 درجه در برنامه Kolor Autopano giga
برای گرفتن خروجی عکس 360 درجه به دو طریق میتوان به پنجره تنظیمات آن دست پیدا کرد:
روش اول: در نوار ابزار بالای صفحه روی آیکون چرخ دنده کلیک کنید.
*چنانچه مکان نما (Cursor) را روی آیکون چرخ دنده بدون کلیک کردن نگاه دارید، کلمه Render ظاهر میگردد. روی آن کلیک کرده تا پنجره تنظیمات عکس خروجی باز شود.
روش دوم: از طریق پنجره های بالای صفحه وارد پنجره Tools شوید و سپس گزینه Render را انتخاب کرده و پس از آن هم گزینه Render را کلیک کنید تا پنجره تنظیمات عکس خروجی باز شود.
توجه داشته باشید که هنگام باز شدن پنجره تنظیمات عکس خروجی قسمت Output size اهمیت ویژه ای دارد. در این قسمت حتما نسبت طول Width به عرض Height باید برابر نسبت ضریب دو به یک باشد. اگر چنین نبود این بدان معنا است که عکس دارای مشکل بوده و عکسهای گرفته شده پوشش کامل 360 درجه افقی و 180 درجه عمودی را انجام نمیدهند. به طور مثال اگر شما برای عرض عکس خود عدد 8000 پیکسل را انتخاب کنید حتما عدد طول عکس به طور خودکار باید عدد 4000 پیکسل را نشان دهد. چنانچه هر عددی غیر از را نشان میدهد حتما اشکالی وجود دارد.
نرم افزار به طور پیش فرض 100 درصد بالاترین پیکسل ممکن را برای کاربران لحاظ میکند که قابلیت بیشتر کردن آن تا 150 درصد را نیز دارد. دیگر قسمتهای بعدی پنجره تنظیمات خروجی مانند دیگر نرم افزارهای تدوین عکس عمل میکنند و میتوان از طریق آن محل ذخیره شدن فایل، نام فایل، فرمت فایل و کیفیت فایل را کنترل کرد و در نهایت با زدن دکمه Render اقدام به گرفتن خروجی کرد.
پردازش و تصحیح مشکلات عکس 360 درجه از طریق نرم افزار Photoshop
یکی از بزرگترین دغدغه های هنرجویان تازه کار در ساخت عکس 360 درجه، از بین بردن تصویر سه پایه و هد پاناراما است. تصویر سه پایه که در نمونه عکس ما نیز کاملا مشهود است نباید در این مرحله اصلاح شود. توجه داشته باشید که بالا و پایین یک عکس 360 درجه دارای اعوجاج زیادی است که این اعوجاج فقط برای برنامه هایی که مخصوص نمایش این گونه عکسها هستند تعریف شده است و تصحیح این اعوجاج در این مرحله کاری بسیار سخت و تقریبا نشدنی است. برداشتن تصویر سه پایه به طور کامل در مرحله بعد توضیح داده میشود. در این مرحله میتوان اشکالات دیگری که به وجود می آیند را بر طرف کرد.
هر چقدر هم که دقت عمل خود را هنگام عکسبرداری و ویرایش عکس 360 بالا ببرید باز هم امکان ایجاد مشکلاتی در عکس 360 درجه اجتناب ناپذیر خواهد بود. دو تا از مشکلات رایج که هنرجویان میبایست به آنها توجه داشته باشند عبارتند از مشکل لنز فلر (Lens Flare) و مشکل عدم تطابق.
مشکل به وجود آمدن پدیده لنز فلر (Lens Flare) یکی از شایع ترین مشکلات در عکس 360 درجه است. تابش مستقیم انواع منابع نوری موجود در محیط دلیل اصلی این مشکل است. رفع این مشکل در نرم افزار Photoshop به راحتی در دسترس است. یکی از بهترین ابزار برای این کار در فتوشاپ استفاده از ابزار content aware است هر چند هنر جویان میتوانند از دیگر روشها هم استفاده کنند.
لکه های به وجود آمده روی عکس بالا در عکس پایین برطرف گردیده است
مشکل عدم تطابق نیز در نقاط فصل مشترک عکسها به وجود می آید. دلایلی همچون تراز نکردن صحیح دوربین، انبساط و انقباض شدید، جابجایی اجسام و Lens distortion میتواند باعث این خطا گردد. رفع این مشکل کمی سخت تر از مشکل قبلی است و مهارت بیشتری را در استفاده از نرم افزار Photoshop میطلبد. با ابزاری همچون polygonal lasso tool میتوان از یک قسمت چپ یا راست محل عدم تطابق اتصال یک کپی تهیه کرد به طوریکه قسمت دیگر در آن معلوم نباشد و آن را دوباره روی عکس چسباند. سپس از طریق Free transform و با استفاده از گزینه Skew در حالیکه فقط محوری که عدم تطابق دارد را حرکت داده و قسمتی که تطابق دارد به محل خود بچسبد، محل عدم تطابق را تصحیح کرد و دقیقا در محل واقعی خود قرار داد و لایه ها را روی یکدیگر merge کرد و در نهایت با دیگر ابزارها همچون clone stamp tool و همچنین healing brush tool محل تطابق را تمیز کرد.
عدم تطابق به وجود آمده در عکس بالا در عکس پایین برطرف شده است.
بعد از اصلاحات اولیه در نرم افزار فتوشاپ، عکس 360 درجه را ذخیره کرده و از فتوشاپ خارج شوید و وارد مرحله آخر شوید.
تصحیح نهایی عکس 360 درجه از طریق نرم افزار Pano2VR به همراه نرم افزار Photoshop
ممکن است توضیحات نوشتاری برای برنامه Pano2VR چالش انگیز باشد ولی سعی میگردد که تا حد امکان این امر میسر گردد.
در این بخش که آخرین بخش ساخت یک عکس 360 درجه است، ابتدا نرم افزار Pano2VR را باز کنید.
از طریق دکمه Input که در سمت چپ بالای صفحه اصلی نرم افزار موجود است یا از طریق کشیدن یا همان درگ کردن (Drag) عکس را در برنامه باز کنید. بعد از باز شدن عکس در نرم افزار میتوانید با کلیک و نگه داشتن کلید سمت چپ موشواره (Mouse) به چهار جهت بالا، پایین، چپ و راست عکس 360 درجه خود را به صورت یک واقعیت مجازی مشاهده کنید. همچنین از طریق دکمه میانی موشواره (Scroll wheel) میتوان تصویر را باز تر یا بسته تر کرد. با نگه داشتن کلید سمت چپ موشواره (Mouse) و کشیدن آن به قسمت پایین تصویر، مشاهده خواهید کرد که در محل سه پایه همچنان تصویر سه پایه سر جای خود باقی است.
برای حذف سه پایه ابتدا تا جائیکه امکانپذیر است تصویر را باز کرده و سپس محل قرار گرفتن سه پایه را در وسط تصویر قرار دهید و کلیک موشواره (Mouse) را رها کنید. به وسیله کلید میان بر A یا همانطور که در تصویر زیر نشان داده شده است با حرکت دادن موشواره (Mouse) علامت چسب زخم Patches را انتخاب کنید.
موشواره (Mouse) را به وسط تصویر یعنی محل سه پایه برده و دبل کلیک (Double click) کنید. بعد از دبل کلیک (Double click) کردن، مربعی روی محل کلیک شده باز میشود. با کلیک و نگه داشتن موشواره (Mouse) روی گوشه های این مربع میتوان اندازه مربع را بزرگ یا کوچک کرد. بدینوسیله مربع را به اندازه ای باز کنید تا تمامی محل سه پایه را پوشش دهد و سپس در پنجره سمت چپ با نام Properties patch دکمه Extract را بزنید.
پس از دبل کلیک کردن روی نقطه مذکور دایره ای قرمز با علامت چسب زخم و قفل ظاهر میشود. علامت چسب زخم نشانگر آن است که از این مربع یک خروجی گرفته شده است. علامت قفل و رنگ قرمز نشانگر آن که هنوز هیچ تغییراتی در آن به وجود نیامده است.
در هر جای دیگر عکس که نیاز بود میتوان به همین طریق برای ایجاد تغییرات در آن محل، مربع را ساخته و از آن فایل خروجی تهیه کرد.
اکنون از برنامه Pano2VR خارج شده و به محل ذخیره سازی عکس 360 درجه خود بروید. مشاهده خواهید کرد که در این محل یک فولدر به نام patches ساخته شده است. درون این فولدر یک فایل با فرمت PSD موجود است که فایل قابل تدوین همان عکس خروجی مورد نظر ماست. به هر تعداد دفعاتی که در برنامه نقاطی را انتخاب کرده باشید (مانند محل قرار گرفتن سه پایه) و با زدن دکمه Extract از آن محل عکس خروجی گرفته باشید، به همان تعداد نیز فایل با فرمت PSD در این فولدر مشاهده میگردد که منتظر ایجاد تغییرات خواهد بود.
توجه داشته باشید که فرمت PSD به طور پیش فرض در این برنامه تعریف شده است و میتوان آن را به فرمت های دیگری که در برنامه لحاظ شده است همچون JPG یا PNG درآورد. اکنون فایل PSD ساخته شده را وارد نرم افزار فتوشاپ کنید و به راحتی و همانطور که برای رفع مشکل به وجود آمدن پدیده لنز فلر (Lens Flare) به آن اشاره شد تصویر سه پایه را از حذف کنید.
ابزارها همچون clone stamp tool و healing brush tool و content aware در این مورد بسیار کاربردی خواهند بود.
فایلی که سه پایه از آن حذف شده است را با همان فرمت و نام ذخیره کنید و از برنامه فتوشاپ بیرون بیایید. به برنامه Pano2VR باز گردید و در وسط صفحه نرم افزار یک بار کلیک کنید. پس از گذشت چند لحظه خواهید دید که عکس سه پایه از تصویر واقعیت مجازی حذف گشته است و در آن محل یک علامت آبی رنگ با تصویر چسب زخم دیده میشود. این علامت نشانگر آن است که از این محل خروجی گرفته شده و تغییراتی داده شد است و اکنون این تغییرات آماده متصل شده به عکس اصلی 360 درجه میباشد.
در پنجره سمت چپ Properties patch دکمه Convert Input را بزنید. پنجره ای به اسم Convert Panorama باز میشود که پنجره تنظیمات فایل خروجی نهایی عکس 360 درجه ما میباشد. به طور پیش فرض قسمت Type روی گزینه Equirectangular قرار گرفته شده است که کاربرد اصلی کاربران میباشد. الباقی گزینه ها برای موارد مختلفی کاربرد دارند که به طور نمونه در مقاله اول این سلسله از مطالب به آن اشاره کوچکی شده است. دیگر تنظیمات مورد نظر خود را اعمال کرده و کلید Convert را بزنید. نرم افزار شروع میکند به ذخیره تغییرات اعمال شده و در نهایت آن را با فرمت، نام و محلی که تعیین شده ذخیره میکند.
برنامه به طور پیش فرض در محل اصلی ذخیره شدن عکس اصلی یک پسوند equi_ را به انتهای نام فایل اضافه میکند تا با فایل اصلی تداخل اسم به وجود نیاید. اگر میخواهید این نام به نام اصلی فایل تغییر گردد، ابتدا بگذارید عمل خروجی گرفتن تمام شود و سپس فایل اولیه را حذف یا به محل دیگری ببرید و نام فایل جدید را به همان نام اولیه باز گردانید.
اکنون عکس پاناراما کروی 360 درجه نهایی شما آماده انتشار است. توصیه میگردد به یکی از وبسایت هایی که به طور تخصصی به عکس 360 درجه میپردازد مراجعه کنید و یک حساب کاربری افتتاح کنید. عکسهای خود را در آنجا بار گذاری کرده و به اشتراک گذارید. سایت 360cities از وبسایت های معتبر در این زمینه است که به طور رایگان برای کاربران حساب کاربری باز میکند. از طریق حساب کاربری Google خود نیز میتوانید عکسها را در Google map بار گذاری و روی نقشه جا گذاری کرد.
مطلب پایانی
تا آنجاییکه در قالب یک مطلب نوشتاری میگنجید سعی شد به مبحث عکاسی 360 درجه پرداخته شود. متاسفانه بحث ساخت تور مجازی مبحثی است که قابلیت گنجاندن صحیح در یک مطلب نوشتاری را ندارد. امیدواریم که بتوان در قالب کارگاه های آموزشی به این مبحث پرداخته و در خدمت هنرجویان باشیم.
در نهایت فراموش نکنید که:
توانا بود آن که تمرین کند.
خرداد 1402
مجید پناهی جو